Het Franciscanenplein
De geschiedenis van een bijzonder plein in het centrum van Maastricht

1. Franciscanen
Tot 1971 stond op deze plek het Derde-Ordegebouw van de franciscaner kloosterorde. Het patronaatsgebouw – ook wel de Kleine Comedie genoemd – is in 1988 afgebroken. Deze religieuze orde heeft veel betekend voor Maastricht. Eeuwenlang hebben de franciscanen zich belangeloos ingezet voor het welzijn van de burgers van Maastricht. Ze waren actief in onderwijs, maatschappelijk werk en pastorale zorg. De Minderbroederspoort aan de Tongersestraat vormt de laatste bouwkundige herinnering aan hun aanwezigheid. Als eerbetoon aan de franciscanen is dit plein naar hen vernoemd.

2. Het Verzetsmonument
Een ander opmerkelijk bouwwerk op dit plein is het Verzetsmonument ter herinnering aan de Gooise verzetsgroep, bestaande uit 25 leden van de Ordedienst. Deze gedenksteen, ontworpen door Theo Teeken, werd onthuld in mei 1997 ter herinnering aan de omgekomen verzetsstrijders.
In tegenstelling tot de tekst op de plaquette is voor mw. Tiny Knecht uit Bussum de doodstraf indertijd omgezet in een gevangenisstraf. Zij overleefde de oorlog en was op 79-jarige leeftijd aanwezig tijdens de opening van het monument. Bij die gelegenheid is de dichtbundel Vier jaar… van Jaap Sickenga in beperkte oplage uitgegeven. Sickenga was lid van de Ordedienst en schreef gedichten gedurende zijn gevangenschap, totdat ook hij werd weggevoerd in mei 1942.
Op het monument staat het gedicht:

Ons bedreigt een andere dood, dan ’t lood –
Onverschilligheid. Die daaraan lijdt
Sterft voor zijn tijd –
Jaap Sickenga, 5-5-1942

Het Franciscanenklooster werd in 1941 gevorderd door de bezetter en omgebouwd tot gevangenis. In april 1942 vond in de refter van het klooster het Maastrichtse ‘OD-schijnproces’ plaats. De verzetsstrijders werden door het ‘Feldgericht’ ter dood veroordeeld. De 24 mannen werden op 11 mei 1942 een voor een met een netschot afgemaakt in concentratiekamp Sachsenhausen in de stad Oranienburg in Oost-Duitsland.

3. De architectuur
Een derde saillant aandachtspunt van dit plein vormen de twee appartementencomplexen die in 2005 zijn gebouwd. In 2006 kregen de architecten, Jules Beckers en Theo Teeken uit Nuth, hiervoor de Victor de Stuersprijs toegekend. De jury loofde de hoge architectonische kwaliteit, maatvoering en compositie, en helderheid van de ligging en oriëntatie. De architecten kregen deze prestigieuze architectenprijs uitgereikt na langdurige en intensieve samenwerking met de gemeente Maastricht en woningstichting Servatius. Daarbij bouwden zij niet alleen de appartementencomplexen, want ook de naastliggende zorginstelling Lenculenhof kreeg een facelift.